Chắc chắn rồi, mấy ông fan bóng đá thì cãi nhau muôn thuở. Cái vụ “Fan Liverpool với AC Milan, đội nào mạnh hơn mùa này” đã được tôi nghe đi nghe lại đến mức ù cả tai trong mấy group Zalo. Ban đầu tôi chỉ lướt qua thôi, nhưng càng nghe mấy ông cãi kiểu “Coi Liv mà không biết thủ kiểu gì à?” hay “Milan có Leão là đủ chấp” là tôi thấy bực mình.
Thế là tôi quyết định. Không cãi nữa. Phải làm cho ra nhẽ. Tôi vốn dĩ là người làm gì cũng phải có số liệu, có ghi chép đàng hoàng. Cái vụ này, tôi coi nó như một dự án phân tích nhỏ, một cái “thực hành” để chấm dứt cái cuộc khẩu chiến vô bổ kia.
Quá trình đào sâu và thu thập số liệu
Cái việc đầu tiên tôi nhảy vào làm là thu thập dữ liệu về phong độ hiện tại. Tôi không chỉ xem bảng xếp hạng đâu. Cái bảng đó nó chỉ nói lên được một phần câu chuyện thôi. Tôi cần cái nhìn tổng thể hơn.
Tôi mở hết các trang thống kê uy tín như FBref và Understat. Mục tiêu là bắt lấy những chỉ số quan trọng nhất của cả hai đội trong 10 trận đấu gần nhất tại giải vô địch quốc gia (Premier League cho Liv và Serie A cho ACM). Tại sao là 10 trận? Vì nó phản ánh chính xác phong độ “hiện tại”, không bị ảnh hưởng bởi những cú sảy chân hồi đầu mùa.
Tôi cày nát các chỉ số:
- Expected Goals (xG) và Expected Goals Against (xGA): Cái này quan trọng lắm. Nó cho biết hai đội tạo ra cơ hội tốt đến mức nào và hàng thủ có vững không.
- Khả năng chuyển hóa cơ hội (Conversion Rate): Liv sút nhiều mà không vào, hay ACM sút ít nhưng hiệu quả?
- Danh sách chấn thương và sự vắng mặt: Phong độ ổn định mà thiếu đi trụ cột thì coi như vứt. Tôi kiểm tra kỹ tình hình sức khỏe của Van Dijk, Salah bên Liv và Giroud, Tomori bên ACM.
- Sức mạnh trên sân khách/sân nhà: Liv thường đá rất ghê ở Anfield, nhưng Milan thì sao? Tôi ghi chú lại hiệu suất thắng khi đá xa nhà của cả hai.
Tôi đổ hết dữ liệu đó vào một cái bảng Excel tôi tự thiết kế. Công đoạn này ngốn của tôi hai đêm thức trắng. Vợ tôi cứ lườm nguýt bảo “Đã già rồi còn thức khuya đi lo chuyện bóng bánh,” nhưng tôi mặc kệ. Phải làm tới cùng!
Phân tích chi tiết từng đội và so sánh
Khi các con số bắt đầu hiện ra, bức tranh trở nên rõ ràng hơn rất nhiều. Tôi không còn nhìn bằng cảm tính nữa, mà nhìn bằng sự thực phũ phàng của thống kê.
Về Liverpool: Đội hình này là một cỗ máy đã được tinh chỉnh qua nhiều năm. Mùa giải này, họ chơi ổn định kinh khủng. Chỉ số xG của họ luôn ở mức cao, chứng tỏ họ tạo ra cơ hội đều đặn. Tuy nhiên, vấn đề của Liv là sự phụ thuộc vào một vài ngôi sao tấn công. Nếu Salah bị khóa, cả hệ thống bị chững lại rõ rệt. Hàng tiền vệ mới được bổ sung cũng cần thêm thời gian để thực sự gắn kết.
Về AC Milan: ACM mùa này sống nhờ vào sự tỏa sáng cá nhân, đặc biệt là Leão. Phong độ của họ dao động khá mạnh. Khi các trụ cột có ngày thăng hoa, họ đánh bại được bất cứ đối thủ nào. Nhưng khi họ chơi dưới sức, xGA của họ vọt lên đáng báo động. Tôi nhận ra rằng, hàng thủ của Milan vẫn còn nhiều lỗ hổng, đặc biệt là khi bị pressing tầm cao. Họ là đội bóng của những khoảnh khắc, chứ không phải của sự kiểm soát tuyệt đối như Liv.
Kết luận cuối cùng dựa trên dữ liệu thực tế
Sau khi mổ xẻ từng con số, tôi chốt lại vấn đề. Nếu chỉ xét về phong độ và sự ổn định trong hệ thống vận hành, Liverpool rõ ràng là đội mạnh hơn ở thời điểm hiện tại. Họ có chiều sâu đội hình tốt hơn, đặc biệt là khả năng xoay tua mà vẫn giữ được hiệu suất ghi bàn và phòng ngự.
Tôi tóm tắt tất cả những cái đó vào một bài viết dài trên group. Tôi đưa ra bảng thống kê xG/xGA chi tiết của từng đội và chỉ rõ Liv vượt trội ở khả năng phòng ngự tổng thể, điều mà Milan chưa thể làm được một cách nhất quán.
Mấy ông fan Milan lúc đầu còn nhảy dựng lên cãi, nhưng khi tôi quăng cái file Excel ra, họ bắt đầu im lặng. Thống kê nó không biết nói dối đâu mấy ông ạ.
Tâm sự ngoài lề (Tại sao tôi lại làm mấy trò này?)
Mọi người cứ hỏi sao tôi rảnh rỗi thế mà đi phân tích bóng đá chuyên nghiệp như kiểu dân chuyên. Thực ra, cái thói quen này nó bám rễ từ hồi tôi gặp chuyện cá nhân hồi cuối năm ngoái.
Chuyện là công ty tôi làm ăn gặp khó. Tôi là người chịu trách nhiệm chính mảng dự án, mọi thứ đang chạy ngon lành thì sếp tổng quyết định thay đổi toàn bộ cấu trúc quản lý. Mọi cam kết hợp đồng trước đó của tôi bị xé toạc, dự án bị đình trệ, và tôi bị đổ lỗi vì sự thiếu “linh hoạt”. Tôi cãi không nổi vì chẳng có ghi chép hay bằng chứng cụ thể nào về những quyết định đã thay đổi đó.
Họ đuổi việc tôi một cách không thương tiếc. Tôi ở nhà mất hai tháng, tiền bạc cạn dần. Từ đó, tôi thề với lòng, bất cứ chuyện gì tôi làm, dù là công việc hay giải trí, tôi phải ghi chép rõ ràng, phải có số liệu chứng minh. Cái dự án phân tích Liv/Milan này chính là cách tôi tập luyện lại cái thói quen đó. Dù chỉ là bóng đá, nhưng phải làm cho ra ngô ra khoai.
Giờ thì mấy ông fan kia biết ai mạnh hơn rồi đó. Và quan trọng hơn, tôi có lại niềm tin vào việc phân tích dữ liệu một cách nghiêm túc. Đời là thế, phải cẩn thận và có số má.